Η χρυσή εποχή της Ολλανδικής ζωγραφικής, ο ρεαλισμός και τα κρυφά νοήματα.

 

Η Ολλανδική χρυσή εποχή της ζωγραφικής είναι γενικά η Ολλανδική Χρυσή Εποχή (1575 – 1725). Μια περίοδο στην ιστορία της Ολλανδίας που καλύπτει τον 17ο αιώνα, κατα τη διάρκεια του πολέμου για την ανεξαρτησία (1568 – 1648).

Η νέα Ολλανδική Δημοκρατία ήταν η πιο ευημερούσα χώρα στην Ευρώπη και οδήγησε στην ανάπτυξη το ευρωπαϊκό εμπόριο, την επιστήμη και τις τέχνες. Οι βόρειες επαρχίες της Ολλανδίας που έκανε το νέο κράτος ήταν ανέκαθεν λιγότερο σημαντικές καλλιτεχνικά από πόλεις του νότου. Οι ανακατατάξεις και οι μεγάλης κλίμακας μετακινήσεις πληθυσμών στον πόλεμο και η απότομη ρήξη με τις παλιές μοναρχικές και καθολικές πολιτιστικές παραδόσεις, έσπρωξε την ολλανδική τέχνη να επαναπροσδιοριστεί και εν κατακλείδι να αναπτυχθεί. Παρά το γεγονός ότι η ολλανδική ζωγραφική της Χρυσής Εποχής έρχεται την περίοδο που αναπτύσσετε στην Ευρώπη η μπαρόκ ζωγραφική και ενώ έχει αρκετά στοιχεία, στο τέλος δείχνει ότι δεν αλλοιώθηκε από αυτή. Περισσότερα από τα έργα, συμπεριλαμβανομένων και των γνωστών πινάκων της εποχής, αντανακλούν την τεχνική του ρεαλισμού.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιόδου είναι η ιδιαίτερη αύξηση διαφόρων ειδών ζωγραφικής, με την πλειοψηφία των καλλιτεχνών να έχουν γνώση αυτών. Η πλήρης ανάπτυξη αυτής της τάσης θεωρείται από τα τέλη του 1620 μέχρι τη γαλλική εισβολή του 1672, όπου και θεωρείται ο πυρήνας της Χρυσής Εποχής της ζωγραφικής στην Ολλανδία. Εξετάζοντας τα έργα αυτά σήμερα, βλέπουμε τους ανθρώπους σε εργασίες και σε σκηνές της καθημερινής ζωής. Συχνά, βρίσκουμε πίνακες με ηθογραφικά στοιχεία και αλληγορίες. Πολλοί πίνακες του 17ου αιώνα είναι γεμάτοι από συμβολισμούς. Κάποιους από αυτούς αναλύουμε παρακάτω:

 

The love letter (Το ερωτικό γράμμα)

Αυτή ήταν μια κλασσική σκηνή που έχει πολλές ενσαρκώσεις, συνήθως όταν βλέπουμε μια γυναίκα που λαμβάνει ή διαβάζει ένα γράμμα ξέρουμε ότι είναι ερωτικό. Ποιο είναι το μήνυμα μέσα; Οι ενδείξεις δίνονται συνήθως στον θεατή από την ζωγραφική μέσα στην ζωγραφική. Τι σημαίνει όμως αυτό; Μέσα στο πλαίσιο του έργου υπάρχουν από τον Vermeer δυο άλλους πίνακες. Η πρώτη απεικόνιση δείχνει έναν άνδρα κατά μήκος ενός δρόμου που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η γυναίκα λαμβάνει μια επιστολή από κάποιον, πιθανώς αρραβωνιαστικός ή σύζυγος, ο οποίος είναι σε ταξίδι.
Στην δεύτερη απεικόνιση, βλέπουμε ένα πλοίο στην θάλασσα, μια κοινή αλληγορία για την αγάπη. Αυτό που συμβαίνει στο πλοίο, είναι μια ένδειξη ως προς το περιεχόμενο της επιστολής. Είναι το πλοίο σε ήρεμη θάλασσα; Αν ναι τοτε αυτό σημαίνει ότι ο αναγνώστης θα πάρει μια καλή είδηση. Είναι το πλοίο σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα; Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι ο αναγνώστης λαμβάνει κάποιες ανησυχητικές πληροφορίες. Στο Vermeer το πλοίο είναι σε μια ήρεμη θάλασσα, αλλά με επικείμενη μπόρα.

 

Man Writing a Letter (Ο άνδρας που γράφει γράμμα) / Women Reading a Letter (Η γυναίκα που διαβάζει το γράμμα)

 

Ο Gabriel Metsu δημιούργησε αυτά τα δύο έργα με σκοπό να κρεμαστούν μαζί, ως ζευγάρι. Στον πρώτο πίνακα βλέπουμε έναν νεαρό άνδρα να γράφει ένα γράμμα και στο δεύτερο μια νεαρή γυναίκα να διαβάζει ένα γράμμα. Ο θεατής έχει ως στόχο να καταλάβει ότι γράφει ο νεαρός άνδρας γράφει ένα γράμμα αγάπης στην κοπέλα, χωρίς όμως να γνωρίζει την ακριβής σχέση αυτών. Μπορούμε να καταλάβουμε από το περιβάλλον του, ότι ο νεαρός ταξιδεύει πολύ. Υπάρχει μια μεγάλη υδρόγειος σφαίρα που κάθεται στη γωνία του δωματίου πίσω από το ανοιχτό παράθυρο και ένα ανατολίτικο χαλί που χρησιμοποιείται ως τραπεζομάντιλο. Ο πίνακας ζωγραφικής στον τοίχο του είναι ένα ποιμενικό τοπίο.

 

 

Στον άλλον πίνακα μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα, λόγο του σκύλου, ότι η γυναίκα παραμένει πιστή στον νεαρό. Επίσης η προβολή του σεντονιού δείχνει ότι άφησε στην μέση το κέντημα της στην λαχτάρα να διαβάσει το γράμμα. Καθώς η γυναίκα διαβάζει το γράμμα, η υπηρέτριά τραβάει πίσω μια κουρτίνα πάνω από ένα κάδρο για να αποκαλύψει δύο πλοία σε θυελλώδη θάλασσα. Λόγω του γεγονότος ότι Metsu μας δείχνει ότι ο νεαρός είναι μια χαρά και ότι δημιούργησε αυτά τα δύο έργα να κρεμαστούν μαζί, βγάζουμε το συμπέρασμα ότι η θαλασσοταραχή πιθανότατα να είναι ένα σύμβολο για να εκφράσει την ταραγμένη φύση του έρωτα.

 

The Slippers (Οι Παντόφλες)

Ένας άλλος τύπος ηθογραφίας, γίνεται με την απεικόνιση ενός πίνακα μέσα σε έναν άλλο πίνακα ζωγραφικής. Μπορούμε να δούμε ένα παράδειγμα αυτού του τύπου στο έργο του van Hoogstraten, γνωστό και ως «Οι παντόφλες». Με την πρώτη ματιά ο θεατής βλέπει ένα ήσυχο εσωτερικό περιβάλλον με δυο παντόφλες στο προσκήνιο. Με μια πιο προσεκτική ματιά, το έργο είναι μια αλληγορία της λαγνείας και του πειρασμού. Οι παντόφλες δεν είναι ίδιες, υπάρχει ένας άνθρωπος και μία γυναίκα. Μια σκούπα σε πρώτο πλάνο έχει αφεθεί στο πλάι σαν να δείχνει ότι η γυναίκα που καθάριζε και ένας άνδρας είναι στο υπνοδωμάτιο μαζί. Η ζωγραφική μέσα στην ζωγραφική, ο Πατέρας που προειδοποιεί την κόρη του από τον Netscher (μια παραλλαγή σε ένα πολύ γνωστό έργο από τον Τer Borch) ήταν στην πραγματικότητα μια ζωγραφική που λαμβάνει χώρα σε έναν οίκο ανοχής. Ο θεατής της εποχής εκείνης που θα είχε γνώση των ανωτέρω, θα είχε συλλάβει αμέσως το μήνυμα και την αλληγορία.

 

 

The Doctor’s Visit (Η επίσκεψη του γιατρού)

Στο ίδιο πνεύμα των αλληγοριών του πόθου είναι και οι πολλές εκδοχές της επίσκεψης του γιατρού σε σπίτι, όπως του ζωγράφου Jan Steen που έχει δημιουργήσει μια σειρά από αυτές. Στην επίσκεψη του γιατρού συνήθως έχουμε μια νεαρή γυναίκα για ασθενή, και τις περισσότερες των περιπτώσεων υπάρχουν ενδείξεις εγκυμοσύνης. Στον συγκεκριμένο πίνακα η γυναίκα ασθενής φαίνεται να το γνωρίζει αυτό και γελά. Ο ζωγράφος για να διατυπώσει καλύτερα το νόημα της σκηνής, έχει με πολύ ψιλούς χαρακτήρες γραμμένο στο χαρτί που είναι στο πάτωμα το μήνυμα «Κανένα φάρμακο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για έναν ερωτευμένο».

 

Woman Holding a Balance (Η Γυναίκα που κρατά την ισορροπία)

 

Στο τελευταίο παράδειγμα, έχουμε πάλι μια θρησκευτική απεικόνιση, αυτή της σταύρωσης. Στο έργο του Gabriel Metsu «Το άρρωστο παιδί», μια νεαρή μητέρα κρατά το μικρό παιδί της στην αγκαλιά της. Το παιδί φαίνεται χλωμό και αδιάθετο στην ποδιά της μητέρας, σαν μια σύγχρονη εκδοχή της Pieta που βρέθηκε στην Ιταλική Αναγέννηση. Το ενδιαφέρον είναι ότι η μητέρα είναι ντυμένη με ένα γκρι πουκάμισο, πράγμα κοινό για την εποχή εκείνη, το μυστήριο είναι στην μπλε φούστα με το κόκκινο φουλάρι. Χαρακτηριστικό που παραπέμπει στην Άγια Μητέρα, που πολλές φορές απεικονίζεται με τα ίδια χρώματα. Το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα και τα Πάθη του Χριστού .

Το γεγονός ότι η μητέρα φοράει αυτά τα χρώματα και ότι στον τοίχο έχουμε μια εικόνα της Σταύρωσης του Χριστού, ο καλλιτέχνης θέλει να προβάλει την μεταφορά μάνας-παιδιού και Παναγίας-Θεανθρώπου. Αλλά ποιο ακριβώς είναι το μήνυμα που στέλνει στον θεατή; Μπορεί να θέλει να παρομοιάσει τις θυσίες που κάνουν οι μητέρες με τα δεινά της Θεοτόκου. Ίσως ο ζωγράφος να θέλει να υπενθυμίσει στους θεατές να μην ανησυχούν για θέματα όπως την αρρώστια των παιδιών, αφού ο Χριστός πέθανε για να φέρει τη σωτηρία σε όλους. Η ακριβής ερμηνεία θα μπορούσε πιθανώς να είναι περισσότερο εμφανής στον σύγχρονο θεατή.